Zou ik iets mogen zeggen over Comenius, in Nederland is een biografie over hem verschenen*.
Comenius was zijn tijd ver vooruit, hij had een zwaar leven
en was een roepende in de woestijn, maar ook een drager van licht, een
visionair, die verder kon kijken dan drie/vier eeuwen, lijkt wel.
In zijn leven heeft hij zeer geleden.
Hij is uit Tsjechië gevlucht voor de Katholieke reformatie.
In dorpen werd van alle jonge mensen een arm of been afgehakt door de Katholieken
als waarschuwing. Hij moest vluchten. Zijn vrouw en kinderen, die daar achter
waren gebleven, bezweken aan de pest. Uiteindelijk heeft hij in vrijheid en
rust 14 jaar in Amsterdam gewoond en is daar gestorven.
Wat zijn zijn visionaire prestaties?
-
Hij discussieerde eens
vier uur lang met Descartes, die uitging van de ratio van de mens.
Comenius betoogde, dat de mens meer is dan alleen een rationeel wezen, en
dat een samenleving die alleen uitgaat van de ratio vroeg of laat
ontspoort, omdat ze eenzijdig is. Hij stelde een pansofie voor, met als
doel het verbeteren van de wereld en het bevorderen van de vrede tussen mensen
en naties.
- Hij ontwikkelde een
pedagogiek, die in die tijd zeer vooruitstrevend was: scholen waren werkplaatsen
van humaniteit, hij pleitte voor levenslang onderwijs voor zowel mannen als
vrouwen en wilde dat ouders speelden met hun kinderen, zelfs nu nog in
sommige culturen een vreemd iets. Toen was het zeer ongebruikelijk.
- Hij schreef over een
mondiaal “college van licht”, een soort verenigde Naties, maar de
oorlogszucht in die tijd won het van deze idealen.
- Hij was toen al voor de
oecumene: iedere godsdienst had iets goeds bij te dragen, en in een van
zijn boeken zit een door Comenius gemaakte gravure van een monnik en een rabbijn,
die zich met de profeet Mohamed onderhouden.
Zou U iets over hem willen zeggen?
Comenius was
inderdaad zijn tijd eeuwen vooruit, hij sprak over dingen, die de mensheid nu
pas aan het realiseren is. En hij heeft bovengemiddeld veel geleden. Maar zijn
leed heeft zijn idealen niet aangetast, maar vergroot.
Comenius is na zijn
dood herenigd met zijn vrouw en met zijn inmiddels in de geestelijke wereld opgegroeide
twee kinderen. Hij is nu vanuit de geestelijke wereld één van de invloedrijke geestelijke
beschermers en inspirators van de filosofie en de politiek. Juist in deze tijd
waar het op eenzijdige principes gebaseerde kapitalisme aan het falen is, zal
zijn gedachte goed nieuw leven worden ingeblazen. Hij was een holist, dus nam
alles in ogenschouw, niet slechts één kant van de mens. En holisme zal haar
vlucht gaan nemen.
Comenius zij
gezegend.
Wees jullie allen
gezegend
*Jan Amos Comenius. Zijn leven, missie en erfenis. Damon
2014
Nr. 251
